مستند "طیب"؛ لات یا لوطی/ 28 مرداد یا 15 خرداد؟

مستند "طیب"؛ لات یا لوطی/ 28 مرداد یا 15 خرداد؟

مهرداد خدیر

هفتۀ گذشته و در روز سه‌شنبه 11 آبان 1400 شبکۀ سوم سیما، مستندی دربارۀ طیب حاج‌رضایی پخش کرد با عنوان فرعی «طیب».

طیب حاج‌رضایی مشهور به طیب و نزد هواداران خود طیب‌ خان، یکی از لات‌های سرشناس تهران بود که در 28 مرداد 1332 به عنوان یکی از عوامل شعبان جعفری در شعار و چماق و عربده‌کشی علیه نخست‌وزیر ملی و نمایش مبتذلی با عنوان قیام مردم در مخالفت با دولت دکتر مصدق به همراه اراذل و اوباش مشهور نقش ایفا کرد و پاداش او به پاس تاج‌بخشی، عفو ملوکانه در‌پی بازداشتی کوتاه‌مدت و میان‌مدت و دریافت امتیاز انحصار واردات موز بود و در سال 1339 نیز برای تولد ولیعهد سنگ تمام گذاشت اما سه سال بعد ورق برگشت و از چشم شاه افتاد و به اتهام نقش آفرینی در «بلوای 15 خرداد» اعدام شد. به خاطر 28 مرداد پاداش گرفت و به سبب 15 خرداد مجازات شد.

طیب درزمرۀ لات‌های مذهبی به حساب می آمد و مرید آیت‌‌الله کاشانی بود و از سر علاقه به او بغض مصدق داشت به همین خاطر 10 سال بعد و در پی 15 خرداد 1342 که از او خواستند اعتراف کند «از آیت‌الله خمینی پول گرفته‌ام تا عکس او را روی بیرق‌ها نصب کند» زیر بار نرفت و گفت «28 مرداد از شاپور غلامرضا پول گرفتم تا جاوید شاه بگویم ولی 15 خرداد از این سید پولی نگرفتم» و نعمت الله نصیری هم که از او کینه داشت زمینۀ حذف او را فراهم ساخت.

عنوان اصلی مستند البته «سه سال و سه روز» است چون ناظر است به نقش طیب در جشن‌های تولد رضا پهلوی در 9 آبان 1339 و کشاندن جمعیت و تدارک طاق نصرت در شهر تهران و می‌خواهد بگوید تنها سه سال و سه روز بعد او از چشم شاه افتاد و اعدام شد. فاصله البته سه سال و دو روز است ولی با این عنوان روبه رو می‌شویم.

با این حال و اگرچه این مستند بخشی از «واقعیت» را می‌گوید «تمام واقعیت» را نمی‌گوید و گاهی «جز واقعیت» را هم می‌گوید و به شکل عیان و عریان اصرار دارد، طیب را نه لات که لوطی معرفی کند و مدام او را از شعبان جعفری یا شعبان بی‌مخ متمایز جلوه دهد و یک شخصیت کاملا مذهبی از او ترسیم کند.ادامه دارد